Warunkiem dobrego strzelania i dobrej konstrukcji broni jest znajomość praw rządzących ruchem pocisku, warto zatem się z nimi zapoznać. Rzeczywisty rzut pocisku, czyli jego lot, opisywany jest w dziedzinie nauki i techniki nazwanej balistyką zewnętrzną. Bierze on początek wskutek działania na pocisk sił i momentów jeszcze podczas jego ruchu w lufie. Zachodzące tam procesy opisywane są balistyką wewnętrzną jako, że występują wewnątrz lufy.
Są to procesy złożone, wzajemnie ze sobą powiązane - wpływające jeden na drugi. Można je podzielić na cztery obszary. Pierwszy to spalanie ładunku prochowego zainicjowane działaniem spłonki, drugi to zmiany ciśnienia i prędkości pocisku wywołane przez gazy prochowe, trzeci to ruch pocisku w lufie, zaś czwarty - i ostatni - to reakcja broni.
Zakładamy, że stosujemy naboje scalone, to znaczy naboje w których podstawowym elementem scalającym jest łuska posiadająca w dnie spłonkę, wewnątrz ładunek prochu i osadzony w szyjce pocisk.
Spłonki
Ładunek spłonki zapala się pod wpływem uderzenia iglicy. Stosowanie zapłonu elektrycznego, podobnie jak i nabojów bezłuskowych, nie przyjęło się w broni myśliwskiej. Problemy z uszczelnieniem komory spalania (zastępującej klasyczną komorę nabojową) i zapewnieniem wysokiej niezawodności odpalenia powodowały wysokie koszty takiego układu, a nie dawały znacząco lepszych rezultatów od układu klasycznego. Obecnie w użyciu są popularne dwa rodzaje spłonek centralnego zapłonu.
Spłonka Berdana, nazwana tak od nazwiska jej wynalazcy, zawiera w metalowej miseczce masę zapalająco-wybuchową. Miseczka wciśnięta jest w gniazdo znajdujące się na dnie łuski. Gniazdo to posiada centralnie umieszczony trzpień zwany kowadełkiem, gdyż w jego kierunku skierowane jest uderzenie iglicy powodujące zgniecenie i zadziałanie materiału wybuchowego spłonki. Dokoła kowadełka umieszczone są otwory, którymi gazy powstające podczas wybuchu spłonki przedostają się do wnętrza łuski i zapalają ładunek prochowy.
Spłonka Boxera, także nazywana od nazwiska wynalazcy, zawiera w metalowej miseczce nie tylko ładunek wybuchowy ale także wprasowane kowadełko. Taka konstrukcja spłonki uprościła budowę łuski, która w dnie posiada gniazdo dla umieszczenia spłonki, a w nim jeden centralny otwór, którymi przedostają się gazy prochowe spłonki zapalające ładunek prochowy. Ten typ spłonki jest dziś szerzej stosowany.
Podstawowym zadaniem spłonki jest doprowadzenie do ładunku prochowego gazów posiadających odpowiednią temperaturę, wywołujących niezbędne ciśnienie i dających silny płomień. Każda spłonka działa podobnie, ale nie każda daje takie samo ciśnienie i temperaturę. W zależności od prędkości palenia się prochu i od jego ilości stosuje się różne spłonki, także spłonki magnum. Dobór spłonki jest sprawą ważną ponieważ w zależności od jej działania będzie palił się proch z odpowiednią prędkością. (ciąg dalszy w numerze)
Zbigniew Masłowski
