Wydarzenia polityczno-militarne na początku XXI wieku, charakteryzujące się znaczną dynamiką, postawiły wiele wyzwań przed strategią bezpieczeństwa Polski. Jedną z najpilniejszych potrzeb wynikających z charakteru współczesnych działań było utworzenie dowództwa na poziomie operacyjnym - zdolnego do prowadzenia operacji połączonych.
Minister obrony narodowej powołał do życia Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych RP na mocy decyzji z 22 października 2003. Faktyczną działalność DO SZ rozpoczęło 1 lipca 2004 roku, Określono również zadania na czas pokoju, kryzysu i wojny.
Jednym z najważniejszych zadań jest dowodzenie Polskimi Kontyngentami Wojskowymi (PKW) w misjach i operacjach poza granicami kraju. Wykonując swoje statutowe obowiązki, DO SZ dowodziło wydzielonymi ze wszystkich Rodzajów Sił Zbrojnych kontyngentami, zarówno w ramach operacji Sojuszu Północnoatlantyckiego, Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także Unii Europejskiej oraz koalicyjnych, na trzech kontynentach.
W chwili obecnej DO SZ kieruje działaniami blisko 3 tys. żołnierzy biorących udział w czterech misjach. Największy Polski Kontyngent Wojskowy (blisko 2600 żołnierzy) uczestniczy w operacji ISAF w Afganistanie.
Odmienny charakter zagrożeń, konflikt asymetryczny, jak również ciągła ewolucja taktyki działania strony przeciwnej, zmusza do dokonywania nieustannej analizy i wyciągania wniosków z prowadzonych działań. Szczególnej, codziennej analizie poddawany jest teatr działania w Afganistanie. Zdobyte wnioski i doświadczenia w strefie działań wojennych w Iraku oraz podczas kolejnych zmian kontyngentów w Afganistanie znajdują odzwierciedlenie zarówno w korekcie wyposażenia i modyfikacji taktyki działania, jak też kompleksowemu podejściu do prowadzenia działań niekinetycznych, co stanowi novum we współczesnym działaniu wojska w misjach stabilizacyjnych.
Analiza wydarzeń ułatwia określenie wymagań stawianych nowym wzorcom sprzętu bojowego wprowadzanego do uzbrojenia PKW, dlatego też proces modernizacji najbardziej widoczny jest podczas realizacji misji poza granicami kraju.
Wydarzenia z początkowego okresu misji w Afganistanie z udziałem pojazdów typu HMMWV, które z biegiem czasu nie zapewniały odpowiedniej ochrony żołnierzom wymusiły doposażenie kontyngentu w wozy bojowe zwiększające bezpieczeństwo. W wyniku analiz, ilość oraz jakość KTO Rosomak wraz z kolejnymi zmianami PKW systematycznie wzrastała - z kilkunastu sztuk w czasie I zmiany do ponad 100 w chwili obecnej. Odporność balistyczna i przeżywalność Rosomaka na polu walki weryfikowana jest przez przeciwnika w sposób ciągły od początku naszej obecności na teatrze. Transportery wielokrotnie zapewniały wysoką ochronę i przede wszystkim przeżycie załogom nawet przy wybuchach ładunków o mocy kilkudziesięciu kilogramów. Niezawodna armata 30-mm Bushmaster, nowoczesny system kierowania ogniem, kamera termalna, zespół napędowy oraz dodatkowe opancerzenie to główne atuty pojazdów poddanych ciągłej modernizacji. Dodatkowo polscy żołnierze zostali doposażeni w blisko 30 pojazdów MRAP Cougar oraz 15 MRAP MaxxPro, a w następnych tygodniach dostarczone zostaną do PKW kolejne pojazdy tego typu. Wozy te są w znacznym stopniu odporne na oddziaływanie improwizowanych ładunków wybuchowych. W przypadku ataku, pomimo uszkodzeń układu jezdnego nienaruszona pozostaje konstrukcja przedziału bojowego. Pozwoliło to na większą swobodę manewru w terenie oraz zwiększyło bezpieczeństwo żołnierzy.
Istotnym wnioskiem w zakresie wyposażenia wspomnianych pojazdów był montaż radiostacji pokładowych średniej mocy KF oraz dodatkowych środków łączności satelitarnej. Pozwalają one na utrzymanie łączności w ruchu podczas prowadzenia operacji w dużej odległości od baz. Dodatkowo zainstalowanie na pojazdach systemu BFT/ITFS - Blue Force Tracker/ISAF Force Tracking System znacznie poprawiło funkcjonowanie systemu dowodzenia wojskami w terenie oraz zwiększyło możliwość oceny sytuacji w czasie rzeczywistym. Standardem stał się system Duke, uniemożliwiający odpalenie przez przeciwnika ładunku wybuchowego droga radiową.
W wyniku przeprowadzanych analiz operacji kinetycznych realizowanych w różnym terenie, w znacznej odległości od miejsc stacjonowania nie zapomniano także o zwiększeniu wsparcia z powietrza. Kontyngent doposażono w śmigłowce Mi-17 oraz Mi-24, w sumie 12 opancerzonych maszyn, przystosowanych do działań również w warunkach nocnych. Dodatkowo działania żołnierzy wspierane są Bezzałogowymi Statkami Rozpoznawczymi - mini BSR Orbiter oraz bezzałogowcami sił koalicyjnych.
Wyciągnięto także wnioski i doświadczenia w zakresie funkcjonowania zabezpieczenia medycznego. Kontyngent posiada obecnie swój własny szpital polowy z polskim personelem medycznym. Zwiększono również efektywność taktyczną ewakuacji rannych i chorych droga lądową bezpośrednio z pola walki. Osiągnięto to poprzez wysłanie na teatr działań opancerzonych KTO WEM (Wóz Ewakuacji Medycznej). Ewakuacja medyczna możliwa jest teraz nawet w warunkach kontaktu ogniowego.
W zmianach wyposażenia indywidualnego uwzględniono przede wszystkim wnioski bezpośrednich użytkowników czyli żołnierzy. Zamiana hełmów wz. 95 na wz. 2005, kamizelek OLV na UKO, butów pustynnych na trekkingowe, doposażenie w noktowizory i celowniki holograficzne, wyposażenie strzelców wyborowych w 7,62-mm karabin snajperski TRG oraz wielkokalibrowy 12,7-mm TOR, to niektóre ze zmian na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy.
Dotychczasowe ataki na polskie bazy - sposób ich przeprowadzania oraz zróżnicowanie użytych środków, wymagały również analizy i wniosków. Ich wynikiem stała się rozbudowa istniejącej infrastruktury. Dodatkowe umocnienia fortyfikacyjne z wieżami obserwacyjno-wartowniczymi, przebudowa bram wjazdowych, system monitoringu zewnętrznego oparty na kamerach dziennych i noktowizyjnych oraz wykorzystanie elementów rozpoznawczych bezpośrednio wpłynęły na znaczną poprawę bezpieczeństwa żołnierzy stacjonujących w bazach. W zakresie bezpośredniej ochrony baz w Afganistanie, polscy żołnierze wykorzystują m.in. psy przeszkolone do wykrywania materiałów wybuchowych, ukrytych np. w cywilnych pojazdach wjeżdżających na teren bazy. Zgromadzone wnioski i doświadczenia umożliwiły również poprawienie skuteczności systemu rażenia, którą osiągnięto poprzez rozmieszczenie w bazach 152-mm armatohaubic Dana oraz systemów wykrywania ostrzału moździerzowego i ognia artylerii.
Stałe zagrożenia atakami z wykorzystaniem improwizowanych ładunków wybuchowych IED (improvised explosive device) stanowi kolejne źródło wniosków i doświadczeń, które zapoczątkowują szereg działań zmniejszających ryzyko ataku jak również mających na celu zniwelowanie jego skutków. Problem rozminowania dróg istniał od zawsze, jednak skala zagrożenia IED w Afganistanie przybrała znaczne rozmiary. Jednym z priorytetowych zadań stało się ukompletowanie PKW w Zespoły Oczyszczania Dróg - RCP (Roads Clearing Package), w skład których wchodzą m.in. pojazdy wykrywające, neutralizujące i transportowe. Taki skład zapewnia dużą mobilność i skuteczność w wykrywaniu zagrożenia minowego. Dodatkowo pomocne w rozpoznaniu i podjęciu ładunków niebezpiecznych są roboty inżynieryjne z PIAP - Inspektor.
W pierwszych zmianach kontyngentu w Afganistanie skoncentrowano uwagę głównie w obszarze bezpieczeństwa. Jednak doświadczenia oraz wnioski wskazują, że ograniczenie aktywności jedynie do działań militarnych w niewielkim stopniu przybliża osiągnięcie pożądanego stanu końcowego. Znaczną rolę w osiągnięciu celu misji, odgrywają zespoły odbudowy prowincji PRT (Provincial Reconstruction Team). Obecnie zespół taki rozmieszczony jest w Ghazni i skupia 13 specjalistów ds. m.in. administracji publicznej, edukacji, infrastruktury, służby zdrowia i spraw społecznych. Kluczem do opanowania sytuacji w Afganistanie jest odbudowa instytucji państwowych i rozwój kraju, dlatego tak ważną rolę odgrywa PRT.
Zapewne różne wydarzenia w Afganistanie dostarczą kolejnych wniosków i potrzeb zmian sprzętu, taktyki, działań niemilitarnych. Doświadczenia wyniesione z każdej ze zmian PKW są bezcennym kapitałem dla współczesnych Sił Zbrojnych, niemożliwym do osiągnięcia w warunkach stacjonarnych w kraju, dlatego misja ISAF w Afganistanie powinna być w centrum uwagi i stanowić priorytet nie tylko dla Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.
Opracowanie: mjr Mirosław Ochyra
Rzecznik Prasowy Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych