Altair


Autoryzacja


Resetuj hasło
Autor: Marcin Przeworski

Hawker Hurricane to jeden z najsłynniejszych samolotów II w. św. i obok myśliwca Supermarine Spitfire, symbol zmagań brytyjskiego lotnictwa z hitlerowską Luftwaffe w najgorętszym okresie Bitwy o Anglię. Choć dość popularny na świecie (samoloty te latały w czasie wojny i już po jej zakończeniu w barwach co najmniej kilkunastu państw), produkowany był głównie w Wielkiej Brytanii. Tylko trzy kraje otrzymały licencję na budowę tych myśliwców, jednak wielkoseryjną produkcję z różnych przyczyn udało się uruchomić jedynie w Kanadzie (Belgia przed niemieckim atakiem zdołała najprawdopodobniej ukończyć produkcję jednego egzemplarza, a osiemnaście dalszych udało się zbudować w Jugosławii).

Kanadyjski pilot w kabinie swojego Hurricane'a / Zdjęcie: RAF

Pod koniec lat 30-tych XX wieku dla Brytyjczyków stawało się coraz bardziej oczywiste, że wojny z rosnącymi w siłę hitlerowskimi Niemcami nie da się uniknąć. Kolejne ustępstwa ze strony zachodnich państw umacniały tylko wiarę Hitlera w tysiącletnią Rzeszę i jej potęgę. Zgodnie ze starożytną maksymą: si vis pacem, para bellum (chcesz pokoju, szykuj się do wojny - Vegetius Flavius Renatus, autor podręcznika sztuki wojennej Rei militaris instituta) Wielka Brytania rozpoczęła przygotowania do obrony własnego terytorium. Szczególny niepokój budziła wśród brytyjskich wojskowych stale rosnąca w siłę Luftwaffe. Obawiano się, iż w razie otwartego konfliktu z Niemcami, hitlerowskie bombowce w pierwszej kolejności zaatakują potencjał przemysłowy Wielkiej Brytanii. By temu zapobiec przedsięwzięto szereg działań. Rozpoczęto m.in. rozbudowę lotnictwa myśliwskiego i zaplanowano przeniesienie części niezbędnej produkcji wojskowej tam, gdzie wróg nie mógłby jej w żaden sposób zakłócić, czyli... za ocean. Jednym z typów uzbrojenia, które wydawało się być kluczowe dla bezpieczeństwa państwa był samolot myśliwski Hawker Hurricane (Huragan).

Na kanadyjskiej ziemi

Zanim jednak do tego doszło, jeszcze jesienią 1938 rząd kanadyjski zamówił w Wielkiej Brytanii 20 samolotów Hawker Hurricane, które wkrótce zostały dostarczone na pokładzie statku do Montrealu. Następnie rozłożone samoloty przetransportowano do Vancouver, gdzie rozpoczęto ich montaż. Pierwsze egzemplarze gotowe były do końca lutego 1939. Reprezentowały one wczesną wersję Hurricane Mk.I z silnikiem Merlin II i dwułopatowym, drewnianym śmigłem Watts Z.38. Zostały przydzielone do 1. Dywizjonu Myśliwskiego (1. Fighter Squadron Caribou), który w Calgary rozpoczął szkolenie na nowym myśliwcu. Niestety, już na samym początku utracono dwa spośród przejętych myśliwców. Jeden rozbił się 2 marca 1939 tuż po starcie z lotniska na Sea Island, a drugi uległ katastrofie sześć dni później niedaleko Mission, na skutek awarii silnika. O ile w pierwszym przypadku pilotowi udało się uniknąć obrażeń, o tyle w drugim przypadku sprawy nie potoczyły się już tak szczęśliwie - lotnik poniósł śmierć, gdyż nie otworzył się jego spadochron. Była to pierwsza ofiara spośród kanadyjskiego personelu latającego na Hawker Hurricane.

Hurricane należący do 1. Dywizjonu Myśliwskiego, po przybyciu do Wielkiej Brytanii przemianowanego na 401. Dywizjon Myśliwski / Zdjęcie: RCAF

Na początku 1939 zdecydowano, że na terenie Kanady uruchomiona zostanie produkcja Hurricane'ów na potrzeby Royal Air Force (RAF) i Royal Canadian Air Force (RCAF). Wkrótce doszło do przekazania kanadyjskiemu Departamentowi Obrony niezbędnej dokumentacji produkcyjnej i podpisania kontraktu z Canadian Car and Foundry Co. Ltd. z siedzibą w Montrealu. 2 marca tego samego roku za ocean trafił z Anglii Hurricane o numerze seryjnym L1848, który miał posłużyć jako egzemplarz wzorcowy dla produkcji seryjnej, a także rysunki techniczne i wszelkie materiały niezbędne do podjęcia masowej produkcji.

W ramach pierwszej partii zamówiono czterdzieści samolotów późnej odmiany Hurricane Mk.I, które zaczęto wytwarzać w zakładach Canadian Car and Foundry Co. Ltd. w Fort William w Ontario. Pierwszy zbudowany tam Hurricane wykonał swój dziewiczy lot już 9 stycznia 1940 roku! Jak się wydaje, 40 samolotów tej wersji wysłano wkrótce do Wielkiej Brytanii. Następnie w zakładach tych (a także w drugiej fabryce, w Montrealu) rozpoczęto produkcję kolejnych odmian: Mk.X, Mk.XI, Mk.XII oraz Mk. XIIA.

Kilkanaście spośród kanadyjskich Hurricane'ów, które operowały w skrajnie trudnych, zimowych warunkach, wyposażono w płozy, zamiast konwencjonalnego podwozia kołowego. Na zdjęciu zimowy Hurricane Mk.XII / Zdjęcie: RCAF

Większość wyprodukowanych w Kanadzie samolotów została dostarczona do Wielkiej Brytanii dla dywizjonów myśliwskich Royal Air Force i Royal Canadian Air Force (te ostatnie zaczęły działać w Europie w 1940) i do jednostek RCAF działających na terenie Kanady. Pewna liczba samolotów za pośrednictwem RAF trafiła potem do Rosji w ramach pomocy wojskowej Lend-Lease, a nieliczne - przebudowane na wersję morską, czyli tzw. Sea Hurricane - zostały przekazane... US Navy.

W sumie w zakładach Canadian Car and Foundry Co. Ltd. w Fort William w Ontario i w Montrealu wyprodukowano 1451 egzemplarzy samolotu Hawker Hurricane odmian Mk.I, Mk.X, Mk.XI, Mk.XII oraz Mk.XIIA.

W Wielkiej Brytanii... i nie tylko

Jak wspomniano, pierwszą kanadyjską jednostką wyposażoną w samoloty Hawker Hurricane stał się 1. Dywizjon Myśliwski Caribou. Początkowo stacjonował on w Calgary, ale we wrześniu 1939 przebazował się do Ottawy, gdzie miał bronić stolicy w razie zagrożenia (wszak świat pogrążał się w wojnie), a następnie do St. Hubert w celu uzupełnienia braków w personelu i sprzęcie. 3 listopada dywizjon został przeniesiony do Dartmouth. Tam pozostał do czerwca następnego roku, intensywnie przygotowując się do działań bojowych przed planowanym przerzuceniem go do Europy. Na krótko przed wyruszeniem na Stary Kontynent, zmieniono nazwę jednostki na 401. Dywizjon Myśliwski Rams (dla uniknięcia nieporozumień, kanadyjskie dywizjony walczące w Europie otrzymywały nowe oznaczenia. Dla Kanadyjczyków zarezerwowane były numery od 400 do 449).

Produkcja samolotów Hawker Hurricane Mk.X w kanadyjskiej fabryce. W szczytowym okresie hale produkcyjne opuszczało nawet piętnaście samolotów miesięcznie / Zdjęcie: RCAF

Pod koniec czerwca 1940, kanadyjski dywizjon wyposażony w myśliwce Hurricane, został wysłany do Anglii. Początkowo bazował w Middle Wallop, ale na początku lipca przeniesiono go na szkolenie operacyjne do Croydon. W połowie sierpnia dywizjon stacjonował już w Northolt i rozpoczął normalne działania bojowe. Do pierwszej walki Kanadyjczyków z 401. Dywizjonu doszło 26 sierpnia 1940, kiedy to zaatakowali oni formację około 30 niemieckich bombowców Dornier Do-215. Po walce mogli zapisać na swoje konto trzy zestrzelone samoloty wroga i kolejne cztery uszkodzone. Jednocześnie doszło jednak do utraty jednego własnego samolotu. W ciągu następnych trzech miesięcy dywizjon bronił Wielkiej Brytanii przed atakami Luftwaffe, zestrzeliwując w sumie 31 nieprzyjacielskich samolotów na pewno i 8 prawdopodobnie, tracąc w walkach 16 własnych. Zginęło trzech kanadyjskich pilotów.

11 października 1940 jednostka została przeniesiona do Prestwick na odpoczynek i uzupełnienie strat w ludziach i sprzęcie. Nie na długo jednak, bo już w grudniu tego samego roku ponownie zmieniła miejsce bazowania. Tym razem dywizjon trafił do Castletown. Stamtąd, 10 lutego 1941, przeniesiono go do Driffield w Anglii, a następnie do Digby, gdzie rozpoczęto jego przezbrajanie w nowocześniejsze Supermarine Spitfire. Loty na samolotach Hurricane w 401. Dywizjonie zakończono ostatecznie na początku września 1941.

Hawker Hurricane był nie tylko świetnym samolotem myśliwskim. W razie potrzeby mógł też atakować cele naziemne. Na zdjęciu w locie z dwoma bombami na zaczepach podskrzydłowych / Zdjęcie: RCAF

Drugim kanadyjskim dywizjonem latającym w Anglii na myśliwcach Hurricane był 402. Dywizjon Myśliwski Winnipeg Bears, który przybył do Wielkiej Brytanii, jako 112. Dywizjon Współpracy z Armią (112. Army Co-operation Squadron) City of Winnipeg. W tym okresie latał jeszcze na Lysanderach, ale 13 grudnia 1940 w Digby przemianowano go na 2. Dywizjon Myśliwski, a następnie (1 marca 1941) - na 402. Dywizjon Myśliwski. W tym okresie został on przezbrojony na samoloty Hurricane i rozpoczął działania patrolowe nad wschodnim wybrzeżem Wielkiej Brytanii. Od połowu kwietnia piloci tej jednostki rozpoczęli loty na wymiatanie i jako eskorta alianckich wypraw bombowych nad Północną Francję, startując z lotniska w Martlesham Heath, a w późniejszym okresie z Ayr i Southend. Na początku listopada 1941 samoloty 402. Dywizjonu Myśliwskiego zaczęto wykorzystywać do misji myśliwsko-bombowych na Kontynencie Europejskim (z bazy w Warmwell). Jednostka działała w tej roli przez kolejnych kilka miesięcy. W lutym 1942 przeniesiono ją do Colerne, gdzie została przezbrojona na myśliwce Spitfire. W czasie, gdy dywizjon latał samolotami Hurricane - głównie z racji przydzielanych mu zadań - nie odniósł oszałamiających sukcesów. Pilotom 402. Dywizjonu udało się zestrzelić zaledwie trzy nieprzyjacielskie samoloty, a pięć uszkodzić. Jednocześnie z powodu działań bojowych i wypadków utracono 6 własnych maszyn.

Na myśliwcach Hurricane latał także 417. Dywizjon City of Windsor. Początkowo jednostka ta używała w Anglii Spitfire'ów, ale w maju 1942 jej personel (bez samolotów) został wysłany do Egiptu, gdzie w czerwcu przyjął do uzbrojenia Hurricane Mk.I i Mk.IID, na których latał do końca września, kiedy to przezbrojono go w odmianę Mk.IIC. Dywizjon działał nad Kanałem Sueskim, a potem nad Deltą Nilu. Do kontaktów z nieprzyjacielem dochodziło sporadycznie, więc do momentu ponownego przezbrojenia w Spitfire'y (styczeń 1943) udało się zestrzelić tylko dwa wrogie samoloty.

Kanadyjski Hurricane Mk. IIB należący do 402. Dywizjonu Myśliwskiego / Zdjęcie: RCAF

Kolejnym kanadyjskim dywizjonem stacjonującym na terenie Wielkiej Brytanii był 438. Dywizjon Myśliwski Wildcat (dawny 118. Dywizjon Myśliwski). W połowie listopada 1943 jednostka ta została przezbrojona w Hurricane Mk.IV, stacjonując w tym okresie w Digby w Anglii, a następnie przeniesiona do Wellinore, potem do Ayr, Hurn, Huntington, a w końcu - 19 kwietnia 1944 - ponownie do Hurn. Po przezbrojeniu w Typhoony używano tu już tylko kilku Hurricanów - niemal wyłącznie w celach szkoleniowych.

439. Dywizjon Myśliwski Westmount przed przybyciem do Europy znany był jako 123. Dywizjon Współpracy z Armią. W listopadzie 1942 w Debert w Kanadzie otrzymał on swoje pierwsze samoloty Hurricane, a w listopadzie 1943 przetransportowano go do Europy i zmieniono mu oznaczenie oraz nazwę. Na początku stycznia 1944 przeniesiono go do Ayr, a 18 marca do Hurn. W połowie kwietnia jednostkę przezbrojono w Typhoony.

Także kanadyjskim dywizjonem był 440. Dywizjon Myśliwski Beaver (lub City of Ottawa). Kiedy bazował na terenie Kanady nosił nazwę 111. Dywizjonu Myśliwskiego. Do Europy trafił pod koniec 1943, a w połowie lutego 1944 - kiedy bazował w Ayr - zaczęły do niego trafiać równocześnie Hurricane'y i Typhoony. 18 marca przeniesiono go do Hurn, potem do Huntington, a następnie z powrotem do Hurn. Z końcem kwietnia 1944 samoloty Hurricane dywizjonu przekazane zostały do innych jednostek.

Podwieszanie bomby pod skrzydłem kanadyjskiego Hurricane'a / Zdjęcie: RCAF

Jak wiadomo, Kanadyjczycy walczyli też w ramach dywizjonów RAF. Najlepszym przykładem może być 242. Dywizjon Myśliwski Royal Air Force, w ramach którego było tylu Kanadyjczyków, że po jakimś czasie przyjęła się nazwa 242. (Kanadyjski) Dywizjon Myśliwski (242. (Canadian) Fighter Squadron). Jednostka ta utworzona została 30 października 1939 w Church Fenton i początkowo latała na Blenheimach, ale w styczniu 1940 zaczęła otrzymywać Hurricany. W kwietniu 1942 została przezbrojona w myśliwce Spitfire.

Hurricane - obrońca nieba nad Kanadą

Oprócz wymienionych dywizjonów kanadyjskich walczących na samolotach Hawker Hurricane w Europie (i Egipcie), myśliwcami tymi latali też Kanadyjczycy w swojej ojczyźnie. Poza wymienionym już 123. Dywizjonem Współpracy z Armią, Hurricanów używał stacjonujący w Dartmouth 118. Dywizjon Myśliwski - dawna jednostka współpracy z armią, częściowo przezbrojona w myśliwce Hurricane w styczniu 1942. Częściowo, gdyż równolegle z tymi samolotami latała ona na amerykańskich Kittyhawkach. W czerwcu 1942 dywizjon został całkowicie przezbrojony w te ostatnie i oddał wszystkie swoje Hurricane'y do innych jednostek.

Kanadyjski pilot na swoim samolocie / Zdjęcie: RCAF

Od początku jako jednostka Hurricanów sformowany został 125. Dywizjon Myśliwski. Stało się to 20 kwietnia 1942 w Sydney w Kanadzie, a już 9 czerwca tego samego roku dywizjon został przebazowany na Nową Fundlandię, by dokładnie po roku powrócić do dawnego miejsca stacjonowania - do Sydney. Do grudnia tego samego roku zaprzestano lotów na Hurricane'ach, a personel jednostki został wysłany do Europy, gdzie na jego bazie utworzono latający na Mustangach 441. Dywizjon Myśliwski.

Wyposażony w Hurricane'y 126. Dywizjon Myśliwski sformowany został 20 kwietnia 1942 w Dartmouth. 15 lipca przeniesiono go na Nową Funlandię, a w czerwcu tego samego roku powrócił do Dartmouth, gdzie 30 maja 1944 został rozwiązany.

127. Dywizjon Myśliwski sformowano 4 lipca 1942 i także wyposażono w myśliwce Hurricane. 20 sierpnia przeniesiono go do Gander, 24 lipca 1943 powrócił do Dartmouth, a 23 grudnia jego personel wysłany został do Wielkiej Brytanii, gdzie na jego bazie zorganizowano latający potem myśliwcami Spitfire 443. Dywizjon Myśliwski. 128. Dywizjon Myśliwski sformowano również w kanadyjskim Sydney, 1 maja 1942. Pomiędzy 24-26 czerwca 1943 przeniesiony został do Torbay, a 15 marca 1944 uległ rozwiązaniu. Nieco bardziej złożoną karierę miał 129. Dywizjon Myśliwski stworzony 27 sierpnia 1942, latający na 15 Sea Hurricanach. W styczniu 1943 wszystkie te samoloty wymieniono na Hurricane'y odmian Mk.XII i Mk.XIIA. W kwietniu 1943 dywizjon przeniesiono do Goose Bay, 29 października do Bagotville, pod koniec grudnia do Dartmouth i wreszcie 1 czerwca 1944 do Landar, gdzie cztery miesiące później został rozwiązany.

Czterech kanadyjskich pilotów służących w 438. Dywizjonie Myśliwskim pozuje do zdjęcia przy myśliwcu Hurricane. Na skrzydle stoi F/O R. E. Johnson, pod nim od lewej: F/O R. F. Reid, F/O H. E. Dawber i F/O R. M. McKenzie. Johnson zginął w walce 15 lipca 1944, a McKenzie zaledwie trzy dni później / Zdjęcie: RCAF

130. Dywizjon Myśliwski utworzono 1 maja 1942 w Mont Joli. Początkowo był uzbrojony w Kittyhawki, jednak po przeprowadzce do Bagotville (we wrześniu 1942) zaczął otrzymywać Hurricane'y. Swoje Kittyhawki oddał wkrótce do innych jednostek. W październiku został przeniesiony do Goose Bay, a 15 marca 1944 rozwiązano go.

133. Dywizjon Myśliwski już od chwili powstania w Lethbridge (3 czerwca 1942) zaczął latać na Hurricane'ach (i na samolotach North American Harvard). Przeniesiono go do Boundary Bay 5 października 1942. 1 lipca trafił do Tofino na Wyspie Vancouver, a potem na Sea Island. 11 marca 1944 - zaraz po przebazowaniu - rozpoczął przezbrajanie w Kittyhawki, oddając równocześnie swoje Hurricane'y do 135. Dywizjonu. Ten ostatni sformowano 15 czerwca 1942 w Mosabanki i krótko potem wyposażono w Hurricane. 4 października przeniesiono go do Patricia Bay, potem w połowie sierpnia 1943 na Annatte Island (Alaska), a następnie w listopadzie 1943 do Terrace. Ostatecznie dywizjon został przezbrojony w Kittyhawki w maju 1944.

Pilot Hurricane'a tuż przed startem / Zdjęcie: RAF

Hurricanów używał też 163. Dywizjon Współpracy z Armią. Pierwsze swoje samoloty otrzymał w czerwcu 1943, gdy stacjonował na Sea Island. Eksploatował je równocześnie z innymi typami (m. in. użytkował Harvardy i Kittyhawki). Na początku 1943 wszystkie Hurricane'y przekazano do innych jednostek.

Kilka Hurricane'ów miała również 1. Myśliwska Jednostka Szkolenia Bojowego (1. Fighter Operational Training Unit), a także 8. Jednostka Szkolenia Bojowego Nocnych Myśliwców (8. Night Fighter Operational Training Unit) - obie stacjonujące w Greenwood w Nowej Szkocji w 1944.

Piloci do samolotów! Start alarmowy myśliwców Hawker Hurricane / Zdjęcie: RCAF

W historii kanadyjskiego lotnictwa i kanadyjskiego wysiłku zbrojnego lat II w. św. myśliwce Hawker Hurricane i ich piloci zajmują poczesne miejsce. Samolotami tymi - czy to produkowanymi w Wielkiej Brytanii, czy też na kanadyjskiej ziemi - latało wielu świetnych pilotów Royal Canadian Air Force. Niektórzy z nich osiągnęli status asa myśliwskiego, uzyskując swoje zwycięstwa powietrzne właśnie na myśliwcach Hurricane (czasem nawet wszystkie). W kanadyjskich dywizjonach myśliwskich w Europie walczyło ich około setki. Kolejni latali w jednostkach RAF-u - w tym w nie-brytyjskich dywizjonach myśliwskich (np. Flt. Lt. Johnnie Kent z Winnipeg, który przez pewien okres walczył w naszym 303. Dywizjonie), wspólnie wnosząc swój wkład w pokonanie hitlerowskich Niemiec.

Zachowany w National Aviation Museum w Ottawie Hawker Hurricane Mk.X / Zdjęcie: Canadian Forces


Aeroplan - 02/2008
Drukuj Góra
www.altair.com.pl

© Wszelkie prawa zastrzeżone, 2007-2024 Altair Agencja Lotnicza Sp. z o. o.