Wprowadzenie nowych przepisów kojarzy się większości z nas z pojawieniem się dodatkowych wymagań i ograniczeń. Niestety tak najczęściej jest, ale z drugiej strony stan bezpieczeństwa w lotnictwie stale pozostawia wiele do życzenia. Ale dziś o rozszerzeniu przepisów i rozszerzeniu kompetencji, czyli o tym, że właściciel statku powietrznego będzie mógł więcej. Chodzi o obsługę techniczną.
W świetle wymagań Part M (załącznik I do rozporządzenia WE 2042/2003) pilot właściciela statku powietrznego będzie mógł prowadzić część obsługi technicznej swojego samolotu lub śmigłowca samodzielnie. Powyższe odnosi się również do szybowców i balonów i pewnie tu będzie miało najszersze zastosowanie. Dotychczas, aby móc wykonywać jakiekolwiek prace obsługowe, trzeba było mieć licencję mechanika i wielu pilotów tak postępowało. Zmiany w regulacjach i wprowadzenie licencji JAR-66, a potem Part-66 sytuację skomplikowało, ponieważ wzrosły wymagania. Teraz, nie mogąc udowodnić praktyki w organizacji obsługowej lub samodzielnej, nie można będzie przedłużyć licencji.
WSPóŁWŁASNOŚĆ STATKóW POWIETRZNYCH
Podstawą do wykonywania obsługi są zapisy punktu M.A.803 pt. Upoważnienie pilota-właściciela. Pod słowem pilot-właściciel należy również rozumieć współwłaściciela, co rozwiązuje problem szeroko stosowanej współwłasności statków powietrznych. W Polsce zagadnienie to jest jeszcze w zasadzie nieznane, ale jego szersze stosowanie jest tylko kwestią czasu. W związku z tym przyszły właściciel, np. 1/6 samolotu, będzie mógł również wykonywać na nim prace obsługowe, o ile spełni wymagania formalne. Warunkiem podstawowym jest posiadanie ważnej licencji pilota na dany statek powietrzny. Wygaśnięcie jej oznacza równocześnie wygaśnięcie uprawnień do obsługi. Pilotowi nie wolno prowadzić obsługi statku powietrznego, którego nie jest właścicielem.
Dodatkowym ograniczeniem jest maksymalna masa startowa, która nie może przekroczyć 2730 kg. Zakres obsługi, do której dopuszczony jest pilot-właściciel musi być opisany w programie obsługi samolotu, a ten (przypominam) podlega zatwierdzeniu przez ULC i jest dokumentem obowiązkowym od 28 września 2008.
Po wykonaniu obsługi pilot-właściciel jest zobowiązany do poświadczenia faktu wykonania prac, co następuje przez wykonanie odpowiednich zapisów w dokumentacji statku powietrznego. Brak takich zapisów lub wykonanie prac niezgodnie z odpowiednimi instrukcjami, albo przekroczenie ich zakresu może być podstawą do uziemienia naszego cacka.
CZYNNOŚCI OBSŁUGOWE
Szczegółowy opis czynności obsługowych, które może wykonywać pilot-właściciel zawarty jest w Dodatku VIII do Part M. Treść tego załącznika podajemy obok, ale wszyscy zainteresowani mogą zapoznać się z nim bezpośrednio na stronie internetowej EU-LEX. (http://www.easa.eu.int/ws_prod/g/doc/Regulation/reg_2042_2003/2042_2003_PL.pdf), lub wchodząc na stronę EASA i poprzez system prawny docierając do tego samego dokumentu. Warto wiedzieć, że tłumaczenie tego dokumentu zostało dokonane przez tłumaczy w Brukseli i nie było konsultowane ze specjalistami w kraju. W związku z tym znajdują się tam sformułowania nie w pełni odpowiadające nazewnictwu powszechnie używanemu w kraju. Niektóre rażące odstępstwa zostały usunięte przed wydrukowaniem tego tekstu w LOTNIKU-gam, ale nie wszystkie. Jeśli ktoś będzie korzystał z Internetu, to proszę przygotować się na znacznie większe odstępstwa.
Zakres prac, do których może zostać dopuszczony pilot-właściciel jest wbrew pozorom dość szeroki. Nie są to oczywiście prace szczególnie skomplikowane i nie dotyczą struktury wytrzymałościowej statku powietrznego, ale niemniej ułatwiają życie. W związku z tym można bez pomocy licencjonowanego mechanika zmienić koła lub wymienić ich łożyska. Możliwe jest prowadzenie obsługi amortyzatorów i wymiana fragmentów elastycznych w podwoziach samolotów, w których korzysta się z takich rozwiązań. Uzupełnienie płynu hydraulicznego w zbiorniku też nie będzie problemem. Potem pojawiają się różne możliwości prowadzenia napraw tapicerki, owiewek i innych elementów nie wpływających na poziom bezpieczeństwa lotu. Dotyczy to również np. wymiany pasów bezpieczeństwa, foteli lub części oszklenia kabiny. Do najpoważniejszych prac należy zgoda na wymianę łopat wirnika głównego, o ile w czasie tego działania nie będzie konieczne posługiwanie się narzędziami specjalnymi.
Drugim punktem, który przywoływany jest w Dodatku VIII jest M.A. 402, który należy do części przepisu regulującego zasady prowadzenia obsługi. Wynika z niego konieczność posiadania odpowiedniej dokumentacji, wyposażenia i przeszkolenia. Wykonujący prace musi również zadbać o to, aby miejsce w którym są wykonywane prace było odpowiednio przystosowane i nie groziło uszkodzeniem samolotu. Po zakończeniu obsługi trzeba przeprowadzić kontrole. Konieczne jest też przestrzeganie norm ochrony środowiska.
Wymaganie dotyczące dokumentacji odnosi się zarówno do instrukcji obsługi technicznej jak i faktu posiadania wszelkich biuletynów odnoszących się do obszaru, w którym obsługi są wykonywane.
Warto tylko pamiętać o zapisie punktu M.A.201, który w podpunkcie c) wyraźnie stwierdza, że Każda osoba lub instytucja prowadząca obsługę techniczną odpowiada ze wykonanie zadania. Zapis ten jednoznacznie nakłada na pilota właściciela odpowiedzialność za wszelkie czynności, które będzie wykonywał. Wiąże się to również z kwestią utrzymania kwalifikacji w zakresie wykonywanych czynności obsługowych. Jeśli po szkoleniu, na podstawie którego pilot uzyska prawo do prowadzenia obsługi swojego statku powietrznego w jego dokumentacji pojawi się adnotacja o okresie ważności, konieczne będzie odbycie szkolenia podtrzymującego, a jeśli uprawnienia wygasną, wznawiającego.
DODATEK VIII
Ograniczona obsługa techniczna pilota-właściciela
Następujące elementy wchodzą w skład ograniczonej obsługi technicznej pilota, określonej w M.A.803, zakładając że nie obejmuje ona kompleksowych zadań obsługi technicznej i jest wykonywana zgodnie z M.A.402:
1. Demontaż i montaż kół.
2. Wymiana elastycznych węży amortyzatorów w podwoziu.
3. Obsługa amortyzatorów w podwoziu przez uzupełnienie oleju, dopompowanie lub obydwie te czynności.
4. Obsługa łożysk kół podwozia, taka jak czyszczenie i smarowanie.
5. Wymiana wadliwych przewodów lub klinów zabezpieczających.
6. Smarowanie nie wymagające demontażu innego niż usunięcie elementów nie należących do konstrukcji, takich jak nakładki, osłony i owiewki.
7. Wykonywanie prostych łat z tkaniny nie wymagające łączenia żebra lub usuwania części konstrukcyjnych, bądź powierzchni sterujących. W przypadku balonów wykonywanie napraw tkaniny (w sposób określony i zgodnie z instrukcją producentów balonów) nie wymagających naprawy taśmy nośnej lub jej wymiany.
8. Uzupełnienie poziomu płynów hydraulicznych w zbiorniku hydraulicznym.
9. Ponowne dekoracyjne pokrycie kadłuba, koszy balonów, powierzchni skrzydeł i ogona (z wyjątkiem powierzchni stateczników), owiewek, osłon, podwozia, kabiny lub wnętrza kokpitu w przypadku, gdy nie jest konieczne usunięcie lub demontowanie konstrukcji nośnych lub systemu eksploatacyjnego.
10. Stosowanie środków konserwujących lub ochronnych w przypadku, gdy nie jest wymagany demontaż konstrukcji nośnych lub systemu eksploatacyjnego, a powlekanie takimi środkami nie jest zabronione lub sprzeczne z dobrymi praktykami.
11. Naprawa tapicerki i dekoracyjnego wyposażenia kabiny, kokpitu lub wnętrza kosza balonu, jeżeli nie wiąże się to z demontażem konstrukcji nośnych lub systemu eksploatacyjnego, bądź zakłócaniem systemu eksploatacyjnego, czy też gdy nie ma to wpływu na nośną konstrukcję statku powietrznego.
12. Dokonywanie drobnych, prostych napraw owiewek, nie należących do konstrukcji nakładek, osłon oraz niewielkich łat, a także umocnień, nie zmieniając jednak konturów, tak aby nie zakłócać prawidłowego obiegu powietrza.
13. Wymiana bocznego oszklenia, jeżeli czynność ta nie zaburza konstrukcji, ani działania żadnego z systemów eksploatacyjnych, takich jak układ sterujący, urządzenia elektryczne itd.
14. Wymiana pasów bezpieczeństwa.
15. Wymiana foteli lub ich części na części zatwierdzone do użytku w samolotach, nie wymagające demontażu struktur nośnych, lub systemu eksploatacyjnego.
16. Rozwiązywanie problemów i naprawa przerwanych obwodów w instalacji elektrycznej reflektorów do lądowania.
17. Wymiana żarówek, reflektorów i soczewek świateł do lądowania i świateł pozycyjnych.
18. Wymiana kół i płóz nie wymagających obliczeń wagi i wyważenia.
19. Wymiana osłon nie wymagająca usuwania śmigła lub odłączania układu sterującego.
20. Wymiana lub czyszczenie świec zapłonowych oraz wyregulowanie szczeliny iskrowej.
21. Wymiana wszelkich przewodów giętkich, z wyjątkiem przewodów hydraulicznych.
22. Demontaż i instalacja gotowych przewodów paliwowych.
23. Czyszczenie lub wymiana filtrów paliwa i oleju lub elementów filtrów.
24. Wymiana i obsługa akumulatorów.
25. Czyszczenie palnika pilotującego i głównych dysz balonu, zgodnie z instrukcjami producentów balonów.
26. Wymiana lub dostosowanie nie należących do konstrukcji elementów złącznych, związanych z eksploatacją.
27. Wymiana kosza i palników balonu w przypadku, gdy kosz lub palnik są elementami wymiennymi, zgodnie z danymi zawartymi w certyfikacie typu balonu, zaś kosze i palniki są szczególnie przeznaczone do szybkiego demontażu i instalacji.
28. Montaż urządzeń przeciwdziałających nieprawidłowemu zapłonowi w celu zmniejszenia średnicy wlewu zbiornika paliwa, zakładając że określone urządzenie zostało ujęte w danych zawartych w certyfikacie typu statku powietrznego przez producenta tego statku, a producent dostarczył instrukcję montażu urządzenia i nie wymaga ono demontażu istniejącego wlotu zbiornika paliwa.
29. Demontaż, sprawdzenie i wymiana czujników magnetycznych.
30. Demontaż i wymiana odrębnych urządzeń nawigacyjnych i komunikacyjnych, montowanych na tablicy przyrządów, wykorzystujących złączki montowane w podstawce, które powodują podłączenie urządzenia po jego zamontowaniu w panelu (z wyjątkiem systemów automatycznego pilotażu, transponderów i mikrofalowych urządzeń radiolokacyjnych do pomiaru odległości). Zatwierdzone urządzenie musi być przeznaczone do łatwego, wielokrotnego montażu i wymiany, nie może wymagać użycia specjalistycznej aparatury badawczej. Konieczne jest także dostarczenie właściwej instrukcji. Przed użyciem urządzenia należy przeprowadzić próbę eksploatacyjną.
31. Uaktualnienie odrębnych baz danych oprogramowania nawigacyjnego systemu kontroli ruchu lotniczego, instalowanego na tablicy przyrządów (z wyjątkiem danych systemów automatycznego pilotażu, transponderów i mikrofalowych urządzeń radiolokacyjnych do pomiaru odległości), przy założeniu, że nie jest wymagany demontaż i zostały dostarczone odpowiednie instrukcje. Przed użyciem urządzenia należy przeprowadzić próbę eksploatacyjną.
32. Wymiana powierzchni skrzydeł, ogona i sterownic, które są przeznaczone do montażu, bezpośrednio przed startem i demontażu po każdym locie.
33. Wymiana łopat wirnika nośnego, przeznaczonych do demontażu, w przypadku gdy nie wymagalne są specjalistyczne narzędzia.
