Polscy saperzy odebrali pod koniec września 4 przeznaczone do zdalnego niszczenia bomb i niewybuchów roboty neutralizująco-wspomagające wyprodukowane przez Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów (PIAP) w Warszawie. Trzy duże pojazdy Inspector oraz jeden znacznie mniejszy, ale równie skuteczny Expert trafiły do 1. Bazy Materiałowo-Technicznej (BMT) w Toruniu oraz do 1. Brzeskiej Brygady Saperów. Szkolenie potrwa kilka miesięcy, zatem mało prawdopodobne, że Inspector szybko zostanie wysłany brzeskim saperom stacjonującym na lotnisku Bagram w Afganistanie.
Za pierwsze kupione dla polskich wojsk roboty saperskie MON zapłacił niemal 5 mln zł (Inspector z wyposażeniem kosztuje ok. 1,5 mln zł, Expert - ok. 1,025 mln zł). Zgodnie z zawartą w 2005 z Departamentem Zaopatrywania Sił Zbrojnych MON umową PIAP przekazał SZ RP urządzenia z bardzo bogatym wyposażeniem dodatkowym. W jego skład wchodzą m.in. nowoczesne lampy rentgenowskie XR200 oraz najwyższej klasy bezodrzutowe działka saperskie do niszczenia zapalników i neutralizacji ładunków wybuchowych (Maxi De Armer Disrupter) Richmond RE70M3 Plus wraz z amunicją kilku rodzajów. Urządzenia te instalowane są na ramionach robotów i skutecznie od dawna służą policyjnym antyterrorystom na całym świecie.
Duży...
Inspector jest robotem ciężkim (550 kg), stabilnym, przeznaczonym głównie do działania w terenie otwartym. Projektanci podkreślają, iż w swojej klasie wyróżnia się dużą siłą udźwigu i uciągu oraz zdolnością jazdy po trudnym terenie oraz pokonywania wysokich przeszkód. Może służyć do weryfikacji, przenoszenia i neutralizacji ładunków niebezpiecznych, także w ramach operacji antyterrorystycznych, ale przede wszystkim w warunkach szkodliwych lub niebezpiecznych dla człowieka. Może być także użyty do ochrony i inspekcji obiektów (zapewne mógłby przenosić uzbrojenie strzeleckie). Jest przystosowany także do poruszania się wewnątrz budynków mieszkalnych i biurowych, bez problemu przejeżdża przez otwory drzwiowe. Zasilanie akumulatorowe (2 akumulatory żelowe) pozwala na 2-8 godzin pracy, może być także podłączony kablem do sieci 230V (co jednocześnie zapewnia ładowanie akumulatorów).
Wszystkie systemy robota są sterowane przez znajdujący się wewnątrz platformy mobilnej komputer pokładowy zintegrowany z podsystemami: oczujnikowania, sterowania i wizji. Robot jest sterowany drogą radiową bądź za pośrednictwem łącza kablowego. Komunikacja radiowa odbywa się dwoma niezależnymi kanałami: wizji oraz sterowania. Na zerwanie łączności robot reaguje automatycznym zatrzymaniem się. Poprzez stosowanie bezpiecznych urządzeń łączności oraz kodowanie danych osiągnięto niezbędne zabezpieczenie systemu sterowania przed niepowołanym dostępem.
Operator dysponuje stanowiskiem wyposażonym w 3 wyświetlacze ciekłokrystaliczne, na których oprócz obrazu z wybranej kamery robota, graficznie prezentowana jest aktualna konfiguracja przednich gąsienic oraz manipulatora. Duża precyzja pracy robota związana jest z wymaganą sztywnością konstrukcji oraz zapewnieniem płynnego sterowania prędkością napędów robota (można dodatkowo ograniczyć o 20% prędkości maksymalne, co sprzyja precyzji w warunkach nadzwyczajnych). Obraz do konsoli przekazywany jest przez 4 kolorowe kamery, rozmieszczone z tyłu i z przodu robota, oraz na chwytaku i manipulatorze - ta ostatnia pełni rolę kamery głównej, obraca się o 360° w płaszczyźnie poziomej oraz o 90° w płaszczyźnie pionowej. Obrót podstawy manipulatora wynosi aż 400°. Może na wyciągniętych ramionach podnosić 30 kg ładunku (w konfiguracji złożonej - 60 kg) i wyposażony jest w układ minimalizujący wrażliwość układu napędowego na odrzut podczas wystrzału z wyrzutnika pirotechnicznego bądź wybuchu ładunku umieszczonego w chwytaku czy w jego pobliżu.
Inspector ma możliwość holowania lub przepychania pozostawionych na dowolnym biegu pojazdów samochodowych o masie do 1500 kg. Precyzyjne operowanie niebezpiecznymi ładunkami jest dodatkowo ułatwione poprzez zachowanie podczas ruchu stałej orientacji przestrzennej poszczególnych części manipulatora, zaś system kontroli robota umożliwia jednoczesne sterowanie wszystkimi jego napędami. Dodatkowo przejście z konfiguracji roboczej do transportowej jest przyśpieszone poprzez zastosowanie programu automatycznego składania manipulatora do pozycji transportowej. Z kolei platforma jezdna pozwala na przemieszczanie się z prędkością maksymalną ok. 0,5 m/s i ma napęd gąsienicowy o zmiennej strukturze geometrycznej (z dwiema gąsienicami przednimi z możliwością zmiany kąta nachylenia o 30o) co pozwala na pokonywanie znacznych nierówności terenu, stromych wzniesień oraz na płynne poruszanie się po schodach. Zastosowano elastyczne zawieszenie dopasowujące kształt gąsienicy do podłoża i zapewniające równomierny rozkład nacisków.
...i średni
Wedle konstruktorów z zespołu kierowanego przez dr. Piotra Szynkarczyka względnie lekki (ok. 180 kg) i wąski Expert jako pierwszy na świecie wykonuje wszystkie zadania w środkach transportu: samolotach, autobusach, wagonach kolejowych, okrętach oraz małych i ciasnych pomieszczeniach. Może m.in. podejmować podejrzane ładunki o masie 5-15 kg z trudno dostępnych zakamarków lub wysoko położonych półek (długość oraz szerokie rozwarcie szczęk chwytaka zaprojektowano, aby chwytakiem można było dosięgnąć do dna półki na bagaż podręczny w samolocie).
Konstrukcja podwozia pozwala na jazdę z prędkością do 2 km/h, co pozwala na względnie szybkie przemieszczanie się w dużej strefie bezpieczeństwa wokół obiektu. Większość założeń eksploatacyjnych (sterowanie, konfiguracja manipulatora) jest praktycznie taka sama jak w przypadku większego brata, czyli Inspectora, z którym zresztą może pracować w parze. Sterowanie odbywa się z osobnej konsoli-stanowiska operatorskiego (w formie 25-kg walizki odpornej na mechaniczne uszkodzenia) z kolorowym ekran LCD obrazujący widok z wybranej kamery oraz dodatkowym monitorem LCD do graficznego przedstawienia konfiguracji ramion manipulatora oraz danych z czujników robota. Zasięg sterowania wynosi 80-800 m.
Ku przyszłości
Dotychczas PIAP dostarczył polskim policjantom kilka pojazdów Inspector i Expert (służy na lotnisku Okęcie). Dwa roboty Inspector zakupiły centralne komendy policji Litwy i innego państwa europejskiego. Pojazdy były prezentowane na wielu wystawach, także w Malezji, Francji, Bułgarii i Rosji, zaś w 2005 brały udział w zorganizowanych dla członków NATO w Belgii testach różnych rozwiązań. Poważne zainteresowanie - choć wciąż nie przekute w realne zamówienia - rozwiązaniami PIAP wyraziły siły policyjne jednego z landów RFN. A przypomnijmy, iż oferowany obecnie przez Rheinmetall tEODor jest od kilku lat sprzedawany w różnych państwach świata (co najmniej jeden egzemplarz zakupili saperzy czescy i używają go w ramach misji ISAF w Afganistanie).
Dyrektor PIAP dr Jan Jabłkowski podkreśla, iż jego instytut mógłby nawet nie wyciągając ręki po pieniądze z kasy MON zająć się opracowaniem nowych rodzajów robotów (także bojowych - pokazywany ostatnio Scout jest tego dowodem!) czy zdalnie sterowanych pojazdów dla SZ RP. Musiałby jednak mieć jakieś gwarancje zakupów (oczywiście po spełnieniu warunków zapisanych w wymaganiach technicznych). Jednak przede wszystkim doskwiera brak partnerów do rozmów. Mimo pojawiających się zapowiedzi uruchomienia programów robotyzacji sił zbrojnych, szukania nowych rozwiązań prowadzenia działań rozpoznawczych czy wręcz bojowych, PIAP nie widzi realnego ożywienia w tym obszarze. Być może dostawa pierwszych 4 pojazdów dla polskich saperów zainicjuje realne zmiany.
Tekst i zdjęcia: Grzegorz Hołdanowicz
