23-24 października 2008 miała miejsce debata na temat przyszłości relacji euroatlantyckich i przyszłej roli NATO w zmieniającej się przestrzeni bezpieczeństwa. Dyskusji wziął udział minister spraw zagranicznych, Radosław Sikorski i minister obrony narodowej, Bogdan Klich.
Gośćmi szczytu byli również m.in. Claudio Bisogniero, zastępca Sekretarza Generalnego NATO, Edgar Buckley, były zastępca Sekretarza Generalnego NATO (obecnie Thales Group), Bogusław Winid, ambasador RP przy Kwaterze Głównej NATO oraz Adam Kobieracki , były zastępca Sekretarza Generalnego NATO ds. Operacji.
Konferencja zorganizowana przez Krakowski Instytut Studiów Strategicznych została podzielona na trzy bloki tematyczne. Sesja pierwsza została poświęcona roli NATO jako sojuszu mającego działać globalnie. Kolejna, najważniejsza, dotyczyła relacji pomiędzy Europą a USA. Szczyt został zakończony debatą na temat przyszłości Iraku i Afganistanu.
Wizja NATO
Claudio Bisogniero w swoim wystąpieniu odniósł się do roli Sojuszu w nowych realiach geopolitycznych. Podkreślił konieczność wypracowania nowych środków działania w kontekście zaangażowania NATO w walkę z terroryzmem. Ważnym punktem wystąpienia było odniesienie się do polityki Sojuszu Północnoatlantyckiego w stosunku do Gruzji i Ukrainy. - Drzwi do NATO pozostają otwarte, jednak nie są to drzwi automatyczne. Oznacza to, że zarówno na Ukrainie, jak i w Gruzji muszą być kontynuowane procesy demokratyczne. Po spełnieniu tych warunków istnieje możliwość zaproszenia, zwłaszcza Ukrainy do NATO Action Plan.
Claudio Bisogniero odniósł się również do polityki rosyjskiej. - Rosja zrobiła wiele, aby zaszkodzić sobie na arenie międzynarodowej (działaniami związanymi z konfliktem na Kaukazie). Ważnym punktem wystąpienia przedstawiciela KG NATO było przedstawienie głównych stref działania Sojuszu, a więc wzmocnienie wspólnych systemów obronnych, walka z piractwem morskim, współpraca z partnerami (Australią, Nowa Zelandią, Japonią), współpraca z Unią Europejską podczas działań na Bałkanach oraz pozyskiwanie możliwości globalnego działania Sojuszu.
Artykuł 5 to kościec NATO
W swoim przemówieniu minister Bogdan Klich przedstawił najważniejsze sfery ewolucji NATO. Z perspektywy Polski równie istotne, jak pozyskanie przez Sojusz możliwości działania na szczeblu globalnym, jest zapewnienie gwarancji bezpieczeństwa państwom członkowskim. Nawiązując do konfliktu gruzińsko-rosyjskiego minister Klich podkreślił rolę solidarności członków Sojuszu i konieczność wspólnego ponoszenia obciążeń, tak aby NATO stanowiło skuteczny instrument zapewnienia bezpieczeństwa, również globalnie.
Nie do przecenienia jest również rola Sojuszu jako unikalnego forum wymiany poglądów pomiędzy Europą a Stanami Zjednoczonymi. Forum, za pośrednictwem którego warto przekonywać administrację rządową USA, iż tworzenie nowych instrumentów polityki bezpieczeństwa UE to działanie mające w konsekwencji wzmocnić NATO.
NATO musi wypracować nowe metody adekwatne do wyzwań. Najważniejsze jest zapewnienie możliwości niwelowania zagrożeń daleko poza granicami Sojuszu. Konflikty, w które zaangażowane jest NATO, mają charakter asymetryczny. Ponadnarodowe organizacje terrorystyczne, handel bronią oraz narkotykami, to wyzwania, z którymi muszą zmierzyć się planiści Sojuszu.
Z perspektywy Polski najważniejsze jest zbilansowanie dwóch kierunków rozwoju - rozbudowy sił przeznaczonych do obrony własnego terytorium i dalsze podnoszenie mobilności Sił Zbrojnych. Polska będzie dążyła do sprostania nowym standardom NATO - do osiągnięcia ponad 50% stopnia mobilności SZ. Konflikty w Iraku oraz Afganistanie wyraźnie pokazują, że istnieje potrzeba zbudowania ponadnarodowej sieci transportu wojsk w ramach NATO.
Trzecim punktem wypowiedzi Bogdana Klicha było podkreślenie roli partnerów Sojuszu. Państwa takie jak Japonia, Australia, Nowa Zelandia i Ukraina chcą współpracować z NATO, dlatego bardzo ważne jest aby podtrzymywać politykę otwartych drzwi, szczególnie w kontekście wydarzeń zachodzących na Kaukazie. Najważniejszym punktem polityki otwartości powinno być zbliżenie z Ukrainą. Na zakończenie minister Klich podkreślił, iż istnieje potrzeba wypracowania deklaracji o bezpieczeństwie Sojuszu, definiującej drogę do nowego otoczenia strategicznego NATO. Najlepiej, aby ramy takiego porozumienia zostały wypracowanie podczas Szczytu NATO w 2010r.
Europa powinna różnić się od USA
Najważniejszym głosem w debacie poświęconej relacjom transatlantyckim była wypowiedź ministra Radosława Sikorskiego. Europa powinna być europejska, jednak ta odmienność ma być punktem wyjścia do dialogu, ponieważ potencjał wzajemnych relacji jest nie do przecenienia. Zgodnie ze słowami Sikorskiego, Europa nie powinna być jedynie zapleczem politycznym USA, powinna być równorzędnym partnerem. Największe wyzwania w dziedzinie bezpieczeństwa, z którymi mierzy się zarówno Europa, jak i USA, to sprawa Afganistanu oraz sytuacja na Kaukazie. NATO nie może przegrać w Afganistanie - powinno zostać zaangażowane takie środki i przeprowadzone takie działania, aby doprowadzić do stabilizacji w regionie. - Kiedy NATO idzie na wojnę, musi wygrać. Polska jest gotowa aby dalej wypełniać swoje zobowiązania w Afganistanie - to sprawdzian gotowości operacyjnej Sił Zbrojnych.
Nawiązując do konfliktu gruzińsko-rosyjskiego minister Sikorski podkreślił, że Unia Europejska zareagowała szybko i efektywnie. To dzięki temu, że do Moskwy udała się jedna, wspólna delegacja, a nie kilka delegacji narodowych, udało się szybko wygasić działania wojenne. Zgodnie ze słowami Sikorskiego, w porównaniu z konfliktem na Bałkanach, widać znaczny postęp, jeśli chodzi o efektywność działań społeczności międzynarodowej.
Quo vadis NATO?
Forum Euroatlantyckie to kolejna próba podjęcia dyskusji na temat zmieniających się realiów transatlantyckiej polityki bezpieczeństwa. Paneliści dyskutowali o potrzebie równoprawnego dialogu pomiędzy Europa a USA, miejscu Rosji w globalnej polityce, oraz o dalszych losach operacji, w które zaangażowany jest Sojusz. Najważniejszym przesłaniem konferencji wydaje się określenie nowych ram dialogu transatlantyckiego oraz wypracowanie nowych ram polityki wschodniej. Należy odpowiedzieć sobie na pytania, jak rozmawiać z Rosją oraz gdzie w strategii NATO jest miejsce dla Ukrainy i Gruzji. Paneliści zgodzili się również, że dalsze losy konfliktu w Afganistanie będą miały znaczący wpływ na kształtowanie się przyszłej polityki NATO.
Podczas konferencji zarówno Claudio Bisogniero, jak i Bogdan Klich wspomnieli o organizacji nieformalnego szczytu ministrów obrony NATO, który odbędzie się w lutym 2009, w Krakowie.
Zdjęcia: Jakub Link-Lenczowski