Zgodnie z naszymi zapowiedziami z wrześniowego numeru miesięcznika RAPORT-wto (09/2017 str. 8) Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ostatnich dniach września opublikowało oficjalne dane dotyczące polskiego eksportu broni, amunicji i sprzętu wojskowego w 2016, które zgodnie z zasadami przejrzystości obrotu specjalnego państw unijnych corocznie zobowiązani jesteśmy przedkładać Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych UE i udostępniać opinii publicznej.
Z obszernego dokumentu wybraliśmy najciekawsze, naszym zdaniem, zestawienie danych podzielone na różne kategorie sprzętu specjalnego, podlegającego obowiązkowej procedurze ubiegania się o zgody wywozowe. Przypomnijmy jednak, że wydanie zgody na eksport towarów specjalnych do danego kraju i danego odbiorcy o określonej wartości nie oznacza, że się z niego w pełni skorzystało. Jak zobaczymy, wartość udzielonych zezwoleń wywozowych jest zupełnie inna od wartości realnie opuszczającego nasz kraj sprzętu. Istotne jest to, że tak, jak podaliśmy w R-wto, ogólna suma realnego polskiego eksportu specjalnego sięgnęła w 2016 niewielkiego stosunkowo – w porównaniu z sąsiadami pułapu – 382 901 734 euro. Przypomnijmy: w 2013 było to 336,4 mln euro, w 2014 – 395,4 mln euro, a w 2015 – 420,9 mln euro.
Koniecznie należy przy tym przypomnieć, że w kategorii ML 10 (produktów sektora lotniczego: samolotów, śmigłowców, silników, podzespołów i części) bilans eksportowy tworzy głównie przepływ od polskich spółek-córek zagranicznych gigantów do spółek-matek, które dysponują finalnym przedmiotem wywozu i dalej eksportują go do innych krajów za zupełnie inne ceny. Nie jesteśmy więc finalnym dostawcą wyrobów lotniczych, a jedynie jednym z wielu poddostawców globalnych przedsiębiorstw.
Zestawienie danych o polskim eksporcie specjalnym w 2016
| Numer kategorii Wykazu |
Wartość wydanych zezwoleń (w EUR) |
Rzeczywisty eksport (w EUR) |
|
ML 1 (broń strzelecka i akcesoria do 20 mm) |
45 016 114 |
8 131 711 |
|
ML 2 (broń strzelecka i akcesoria powyżej 20 mm) |
73 131 791 |
6 916 717 |
|
ML 3 (amunicja i zapalniki) |
84 302 154 |
51 094 021 |
|
ML 4 (bomby, torpedy, rakiety, ładunki wybuchowe) |
3 132 269 |
11 503 571 |
|
ML 5 (SKO, systemy ostrzegające) |
23 666 011 |
10 115 454 |
|
ML 6 (lądowe pojazdy bojowe) |
137 128 843 |
57 578 034 |
|
ML 7 (środki chemiczne do walki z tłumem) |
883 777 |
393 401 |
|
ML 8 (materiały i substancje wysokoenergetyczne) |
17 182 226 |
4 050 601 |
|
ML 9 (okręty i sprzęt morski) |
536 010 |
304 006 |
|
ML 10 (samoloty, śmigłowce, silniki, bsl ) |
620 560 606 |
200 643 359 |
|
ML 11 (sprzęt elektroniczny) |
3 790 355 |
2 419 180 |
|
ML 12 (broń kinetyczna o wysokiej prędkości wylotowej) |
0 |
0 |
|
ML 13 (osłony balistyczne i ubiory ochronne) |
53 632 633 |
20 216 352 |
|
ML 14 (sprzęt treningowy, symulatory) |
42 857 422 |
1 154 586 |
|
ML 15 (sprzęt optyczny i aktywne systemy obrony) |
1 942 130 |
625 065 |
|
ML 16 (komponenty, odlewy, elementy spawane) |
2 458 549 |
3 024 163 |
|
ML 17 (różne zestawy wyposażenia militarnego) |
4 672 071 |
1 112 386 |
|
ML 18 (narzędzia i maszyny do produkcji specjalnej ) |
3 413 491 |
1 379 966 |
|
ML 19 (broń cząsteczkowa i energetyczna, laserowa ) |
0 |
0 |
|
ML 20 (systemy kriogeniczne i półprzewodnikowe) |
141 593 |
0 |
|
ML 21 (oprogramowanie do produkcji specjalnej) |
405 738 |
805 518 |
|
ML 22 (technologie rozwoju produkcji specjalnej) |
108 113 862 |
1 433 643 |
|
RAZEM |
1 226 967 645 |
382 901 734 |
Bardzo interesująco brzmi oficjalny komentarz do tej tabeli:
Powyższe zestawienie pokazuje, iż praktycznie we wszystkich kategoriach eksporterzy wnioskowali o wydanie zezwoleń na kwoty znacząco wyższe, niż udało im się faktycznie wyeksportować. Powyższe różnice mogą, jak wskazywano wcześniej, do pewnego stopnia wynikać z przeniesienia realizacji kontraktów na kolejny rok kalendarzowy. Skala rozbieżności jest jednak zaskakująco wysoka.
Jednocześnie z tabeli wynika, że krajowy przemysł obronny, działający w obszarach niezwiązanych z sektorem lotniczym, pobrał w 2016 zezwolenia eksportowe na kwotę 606,4 mln euro, a faktycznie wyeksportował towary na kwotę zaledwie 182,3 mln euro. Konieczne jest przy tym przypomnienie, że niemałą część tej kwoty uzyskano nie z eksportu nowych wyrobów krajowego przemysłu, ale z wyprzedaży zbędnego sprzętu z magazynów wojskowych, a także z reeksportu. Przy obecnie obowiązujących regulacjach prawnych Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie posiada narzędzi do dokładnego ustalenia liczbowych wartości rzeczywistego eksportu nowo wyprodukowanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Jednak nawet te szacunkowe dane wskazują na słuszność podjęcia działań restrukturyzacyjnych i konsolidacyjnych w polskim przemyśle obronnym.
Trudno jest wskazać regularne prawidłowości w dynamice polskiego eksportu.