Niszczycielskie pożary, które wybuchły w Bośni i Hercegowinie na początku kwietnia, w połączeniu z brakiem specjalistycznych jednostek do ich zwalczania z powietrza, skłoniły władze w Sarajewie do zwrócenia się 10 kwietnia o pomoc do społeczności międzynarodowej. W odpowiedzi na apel rząd Czarnogóry następnego dnia rano nakazał niezwłoczne wysłanie sąsiadom na pomoc 3 samolotów pożarniczych AT-802 Air Tractor , które ma na stanie Avio-helikopterska jedinica Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Crne Gore (Jednostka lotnictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Czarnogóry).
11 kwietnia ok. 11:00 na międzynarodowym lotnisku w Mostarze wylądowały dwa jednomiejscowe samoloty AT-802A, noszące zn. rej. 4O-EAB (nr ser. 802A-0294) i 4O-EAC (nr ser. 802A-0611) wraz z jedynym czarnogórskim dwumiejscowym AT-802 (4O-EAD, 802-0711). Oprócz trzech pilotów do Bośni i Hercegowiny wysłano także mechanika, który zajął miejsce na tylnym fotelu samolotu dwumiejscowego.
Czarnogórcy zostali natychmiast poinformowani o bieżącej sytuacji przez odpowiadających za ochronę ludności i zwalczanie pożarów urzędników kantonu hercegowińsko-neretwiańskiego. Gaszenie pożarów lasów na tych terenach jest szczególnie trudne, ponieważ znajduje się na nich wiele min, będących pozostałością wojny prowadzonej w l. 1992-1995.
Po napełnieniu zbiorników na lotnisku w Mostarze, wszystkie Air Tractory ruszyły do akcji zwalczania pożaru w okolicy Konjic, małego miasteczka położonego w połowie drogi między Sarajewem i Mostarem. W ciągu kilku godzin pożary lasów zostały opanowane. Z powodu złej pogody odwołano planowane operacje w rejonie Prozor-Rama, a czarnogórskie samoloty wróciły do kraju tego samego dnia.
Przed wylotem lotników pożegnał minister bezpieczeństwa Bośni i Hercegowiny Fahrudin Radončić, który podziękował im za pomoc, zauważając jednocześnie, że miejscowi strażacy i para śmigłowców UH-1H Oružane Snage Bosne i Hercegovine (OSBiH, sił zbrojnych Bośni i Hercegowiny) nie byli w stanie skutecznie zwalczyć pożarów, ponieważ aż 48% terytorium kraju stanowią lasy, a kraj nadal nie dysponuje odpowiednimi do tego samolotami. AT-802 nie są bardzo drogie i są idealne dla Bośni i Hercegowiny. Uważam, że w przyszłym roku nasz kraj będzie przygotowany [na zwalczanie pożarów]. Po [zakończeniu] pandemii koronawirusa osobiście zalecę, aby był to priorytet – dodał minister Radončić.
Wtórował mu, wizytujący Konjic 13 kwietnia, minister spraw wewnętrznych Federacji Bośni i Hercegowiny Aljoša Čampara, który podkreśli, że Bośnia i Hercegowina będzie musiała naprawdę poprawić swoje zdolności do zwalczania pożarów w najbliższej przyszłości, ponieważ są to problemy, z którymi zmaga się każdego roku.
Obecnie rząd w Sarajewie używa do zwalczania pożarów śmigłowców które eksploatuje Brigada zračnih snaga i protuzračne obrane (BrZSiPZO, brygada lotnictwa i obrony powietrznej) – 5 UH-1H i 6 Mi-8/17, przystosowanych do przenoszenia zbiorników podwieszanych. Do 2023 mają do nich dołączyć 4 Belle Huey II sfinansowane przez USA. Do gaszenia pożarów może służyć także śmigłowiec Leonardo AW119Kx (E7-PCI, nr ser. 14951), używany przez Helikopterski Servis Republike Srpske (HSRS), mogący przenosić zbiornik Bambi.
Według danych Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) pożary lasów, jakie dotknęły Bośnię i Hercegowinę w l. 2009-2019, spowodowały bezpośrednie szkody o wartości około 60 mln USD (wartość zgłoszonych szkód pośrednich była jeszcze większa). Suma ta odpowiada kosztowi zakupu ok. 15 AT-802, wraz ze szkoleniem i usługami logistycznymi.
Niezrozumiałe jest, dlaczego Bośnia i Hercegowina wciąż odkłada pozyskanie samolotów pożarniczych. Już w czerwcu 2011 rząd w Sarajewie zatwierdził studium Gaszenie pożarów na otwartych przestrzeniach Federacji Bośni i Hercegowiny przy użyciu statków powietrznych. Zgodnie z tym dokumentem najbardziej optymalny do tego celu jest AT-802, a minimalna liczba takich samolotów, które należy pozyskać, wynosi 4.
Zainteresowanie rządu tym zakupem zostało potwierdzone we wrześniu 2012, kiedy to postanowiono zaproponować Republice Serbskiej wspólne zamówienie samolotów pożarniczych. W przypadku braku porozumienia postulowano samodzielny zakupu 2-3 AT-802 i przekazanie ich wojsku. Potrzebę tę podniesiono po raz kolejny w czerwcu 2013, znów bezskutecznie.
W tym samym roku rada ministrów zleciła opracowanie Studium walki z pożarami w Bośni i Hercegowinie, które w styczniu 2014 zostało przedłożone, poddane przeglądowi i zaakceptowane przez rząd w Sarajewie. Zgodnie z dokumentem najlepszym samolotem do zwalczania pożarów na terenie Bośni i Hercegowiny ponownie okazał się AT-802 w wersji z silnikiem o mocy zwiększonej do 1133 kW. Co więcej, studium sugeruje, że najlepszym miejscem stacjonowania samolotów tego typu jest lotnisko w Mostarze, mające już niezbędną infrastrukturę, a co najważniejsze – leżące blisko terenów, gdzie latem wybucha najwięcej pożarów. W pobliżu Mostaru znajduje się też wiele odpowiednich jezior i zbiorników wodnych oraz Morze Adriatyckie. Ostatni raz mówiono o zakupie jednego AT-802 w 2017, przez wspomniany na wstępie kanton hercegowińsko-neretwiański.
Na podstawie informacji Igora Bożinovskiego