Powtarzalna broń, przeładowywana charakterystycznym, ślizgowym (posuwisto-zwrotnym) ruchem czółenka po raz pierwszy pojawiła się na rynku amerykańskim w połowie lat 1880. Autorem patentów 278 324 z 29 maja 1883 i 285 020 z 18 września 1883 był William H. Elliot, zaś pierwszą konstrukcją działającą w oparciu o tę zasadę był karabin Colt Lighting z 1884. 25 października 1890 John M. Browning wraz z bratem Mattew, otrzymali patent 441 390 na pierwszą strzelbę pump action. W 1893 rozpoczęto produkcję pierwszego, niezbyt udanego modelu, zastąpionego w cztery lata później dopracowanym i słynnym Winchesterem M1897 (M97 Trench gun).
Strzelby biorące udział w teście, od góry: Boito BSA-5T-84 (z 760-mm lufą), Maverick 88 Security (z 500-mm lufą) i Winchester M1300 Defender (z 470-mm lufą) /Zdjęcie: Marek Czerwiński
Przeładowanie pompy czy też pompki (bowiem takie nazwy tej konstrukcji funkcjonują na naszym rynku) zachodzi praktycznie bez odrywania broni od ramienia i dokonuje się przez przesunięcie czółenka do tyłu (co powoduje wyjęcie i wyrzucenie wystrzelonej łuski) i z powrotem do przodu (załadowanie następnego naboju i zamknięcie zamka). Jednym z wyjątków jest rosyjska strzelba Ryś, działająca na odwrotnej zasadzie.
Magazyn rurowy, umieszczony zwykle pod lufą (z wyjątkiem wspomnianego Rysia czy południowoafrykańskiej strzelby NeoStead, gdzie lufa znajduje się nad magazynem) mieści najczęściej 4-7 nabojów. Ten typowo amerykański system zapewnia broni stosunkowo dużą szybkostrzelność praktyczną, choć drugi strzał jest wyzwalany nieco wolniej niż w klasycznej, myśliwskiej broni dwulufowej (zwłaszcza z jednym językiem spustowym).
Strzelba Boito BSA-5T-84 w akcji /Zdjęcie: Marek Czerwiński
Pojawienie się na rynku konstrukcji pump action spowodowane było specyfiką warunków życia i polowania w ówczesnych Stanach Zjednoczonych - broń nie gorzej niż do łowów musiała się nadawać również do samoobrony. To wszystko, uzupełnione o niski koszt zakupu konstrukcji, jej dużą wytrzymałość mechaniczną i niezawodność działania w każdych warunkach, zapewniły śrutówkom powtarzalnym znaczny sukces, zwłaszcza w obu Amerykach. Producenci nieustannie starają się doskonalić te konstrukcje. W ostatnim czasie pojawił się szereg strzelb tego typu, w których magazynu rurowego zastosowano wymienny, pudełkowy lub łukowy magazynek jednorzędowy. Dzięki szybkiej wymianie magazynka na zapasowy, zapewnia to jeszcze większą szybkostrzelność praktyczną broni. Z punktu widzenia myśliwych ważniejszym wydaje się jednak możliwość załadowania jednego magazynka amunicją śrutową, zaś drugiego kulową i szybka ich wymiana w razie zmiany sytuacji na polowaniu.
(ciąg dalszy w numerze)
