Na północny zachód od Sydney, w odległości około 150 kilometrów, leży małe miasteczko Lithgow. Trasa prowadzi przez malownicze pasmo Gór Błękitnych, gdzie można podziwiać piękne płaskowyże uformowane z piaskowca, porośnięte gęstym australijskim buszem. Wjeżdżając do miasta, nie sposób nie zauważyć tablicy informacyjnej wskazującej drogę do Muzeum Broni Strzeleckiej umieszczonego przy fabryce broni.
Przed 1900 rokiem armia Australii była zaopatrywana w broń wyłącznie z zapasów Imperium Brytyjskiego. Jednak konflikt w Południowej Afryce, w który Brytyjczycy zaangażowali znaczne siły kolonialne, doprowadził do sytuacji niepokojącej władze australijskie, znacznie ograniczyły się wówczas dostawy broni i amunicji. W 1901 doszło do federacji stanów australijskich i powołania autonomicznego rządu, który podjął decyzję o wybudowaniu zakładów zaopatrujących miejscową armię w podstawowe uzbrojenie strzeleckie.
Fabryka
Po długotrwałej dyskusji, na lokalizacje fabryki wybrano miasteczko Lithgow, położone po zachodniej stronie pasma Gór Błękitnych, z uwagi na rozwinięty przemysł górniczy i metalurgiczny, a ponadto jest ono położone w odległości 150 km od linii brzegowej. Był to wówczas dystans uważany za chroniący przed ostrzałem artyleryjskim prowadzonym z okrętów. Do Wielkiej Brytanii, USA i innych krajów rozesłano oferty przetargowe na dostarczenie kompletnej linii produkcyjnej. Miała ona docelowo wytwarzać 250 karabinów Lee Enfield tygodniowo, których części musiały być wymienne z pochodzącymi z zakładów brytyjskich.
W 1909 przetarg wygrał amerykański koncern Pratt & Whitney (P&W), który miał dostarczyć kompletną dokumentację technologiczną, park maszynowo-narzędziowy oraz przeszkolić lokalny personel techniczny. Pierwotnie zakładano, że fabryka będzie obsługiwana przez słabo wykwalifikowanych robotników, pracujących w warunkach konfliktu zbrojnego, w którym Australia zostałaby odcięta od dostaw surowców i maszyn. Koncern wydelegował do Lithgow swojego pracownika na stanowisko kierownicze i wyszkolił pierwszych sześciu australijskich inżynierów w macierzystych zakładach w USA.
Oficjalne otwarcie Small Arms Factory (SAF), miało miejsce 8 czerwca 1912, a pierwsze czterdzieści karabinów Lee Enfield No 1 Mk III (w odmianie z krótkim magazynkiem) wyprodukowano w maju 1913. Brytyjczycy byli niezwykle zaskoczeni, że założona przez Amerykanów fabryka wykorzystując o połowę mniej maszyn i urządzeń była w stanie tworzyć części całkowicie wymienne z ich własnymi. W 1914, po wybuchu wojny, produkcja wzrosła do 1600 karabinów tygodniowo. Okres międzywojenny przyniósł spadek liczby wytwarzanej broni, redukcję zatrudnienia oraz reorganizację firmy. W latach 1925-30 fabrykę rozbudowano po raz pierwszy, w celu dostosowania jej do produkcji karabinu maszynowego Vickers, a kolejny raz powiększono na przełomie 1938/1939 wraz z rozpoczęciem w Australii produkcji erkaemu Bren.
(ciąg dalszy w numerze)
